Σπανιότητα κι ανταγωνιστική χρήση των πόρων

Βιοτεχνία παπουτσιών

Αυτό που θέλουν να μάθουν τα παιδιά
Βλάσσης, 1968

Ας δούμε μια οικονομία με 3 εργάτες, οι οποίοι μπορούν να παράγουν παπούτσια ή ταινίες. Σε κάθε κλάδο, όσο περισσότεροι είναι οι εργάτες, τόσο μεγαλύτερη θα είναι κι η ποσότητα του αντίστοιχου αγαθού που θα παραχθεί.
Όταν μια εισροή ( όπως η εργασία ) μεταβάλλεται αλλά οι άλλες εισροές ( όπως ο εξοπλισμός και η γη ) παραμένουν σταθερές, τότε ισχύει ο νόμος των φθινουσών αποδόσεων.
Ο νόμος των φθινουσών αποδόσεων λεει ότι κάθε επιπλέον εργάτης παράγει λιγότερες μονάδες προϊόντος από τον προηγούμενο που είχε προστεθεί στην παραγωγική διαδικασία.
Πως συμβαίνει αυτό ;
Έχουμε υποθέσει ότι οι εργάτες στη βιομηχανία παραγωγής ταινιών έχουν στη διάθεσή τους σταθερό αριθμό μηχανών προβολής στο στούντιο.
Ο πρώτος εργάτης χρησιμοποιεί μόνος του όλον αυτό τον εξοπλισμό. Όταν προστίθεται ο δεύτερος εργάτης, οι δύο επιπλέον εργάτες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν μαζί τον εξοπλισμό αυτό. Η πρόσληψη επιπλέον εργατών μειώνει περαιτέρω τον αριθμό των μηχανών ανά εργάτη. Συνεπώς, το προϊόν ανά εργάτη μειώνεται καθώς αυξάνεται η απασχόληση. Το ίδιο συμβαίνει και στη βιοτεχνία παπουτσιών. Κι οι 2 παραγωγικές δραστηριότητες παρουσιάζουν το φαινόμενο των φθινουσών αποδόσεων καθώς αυξάνεται ο αριθμός των απασχολουμένων εργατών.

Βιομηχανία ταινιών
Αυτό που θέλουν να μάθουν τα παιδιά
Βλάσσης, 1968

Αν τώρα κάποιο εργάτες μεταφερθούν από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, η οικονομία συνολικά μπορεί να παράγει περισσότερη ποσότητα ενός από τα δύο προϊόντα, με κόστος όμως τη μείωση της παραγωγής του άλλου. Κάθε φορά που ένας εργάτης μετακινείται από τη βιοτεχνία παπουτσιών στη βιομηχανία ταινιών, η μετακίνηση αυτή οδηγεί στη μείωση προϊόντος ανά εργάτη στη βιομηχανία ταινιών ενώ αυξάνει το προϊόν ανά εργάτη στη βιοτεχνία παπουτσιών. Με κάθε μετακίνηση αποκτούμε λιγότερες επιπλέον μονάδες ταινιών και πρέπει να θυσιάζουμε αυξανόμενο αριθμό μονάδων παπουτσιών.

Υπάρχει δηλαδή μια σχέση αντίστροφης αναλογίας μεταξύ παραγωγής παπουτσιών και ταινιών. Αν υποθέσουμε ότι για ν' αποκτήσουμε 9 ταινίες πρέπει να θυσιάσουμε 3 μονάδες παπουτσιών, τότε το κόστος παραγωγής των 9 ταινιών είναι οι 3 μονάδες παπουτσιών. Αυτό το κόστος ονομάζεται κόστος ευκαιρίας.

Το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού μετριέται με την ποσότητα ενός άλλου αγαθού που πρέπει να θυσιαστεί προκειμένου να παραχθεί μια επιπλέον μονάδα του αγαθού αυτού.
Η σπανιότητα των πόρων περιορίζει τις επιλογές της κοινωνίας : πρέπει να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα κατανείμει αυτούς τους περιορισμένους πόρους μεταξύ ανταγωνιστικών χρήσεων.
Δεδομένου ότι τα άτομα επιθυμούν τόσο τα παπούτσια όσο και τις ταινίες, η κοινωνία πρέπει να παράγει τα αγαθά αυτά με τρόπο αποτελεσματικό. Μ' αυτόν τον τρόπο αποφασίζει τι θα παραχθεί και πως θα παραχθεί.
Πως αποφασίζει η κοινωνία τι και πόσο θα παράγει ; Την απόφαση αυτή μπορεί να την πάρει η κυβέρνηση. Στις περισσότερες όμως δυτικές οικονομίες, η πιο σημαντική διαδικασία με την οποία προσδιορίζεται τι, πως και για ποιόν παράγονται αγαθά κι υπηρεσίες είναι η λειτουργία των αγορών.

Πηγές στοιχείων : David Begg, Εισαγωγή στην οικονομική, Τόμοι 2, Κριτική 2006 και το βιβλίο που ήδη αναφέρθηκε.